Τα κάτω άκρα

Η ποδοκνημική και ο άκρος πους

Στα περισσότερα θηλαστικά, το βάρος του σώματος κατανέμεται και στα τέσσερα πόδια. Δεδομένου ότι οι άνθρωποι εξελίχθηκαν και έγιναν δίποδα, ο άκρος πους ανέλαβε μια δύσκολη διπλή λειτουργία: Να σηκώνει το βάρος όλου του σώματος και να πραγματοποιεί τις σύνθετες κινήσεις που είναι απαραίτητες για το περπάτημα, το τρέξιμο, τη γιόγκα και τις τόσες δραστηριότητες του κάθε ατόμου. Αυτό απαιτεί τόσο δύναμη όσο και ευκινησία.

Ο άκρος πους περιλαμβάνει 26 οστά, 31 αρθρώσεις και 20 ενδογενείς μύες.

Οστά

    1. Κνήμη
    2. Περόνη
    3. Αστράγαλος
    4. Πτέρνα
    5. Πρόσθια οστά του ταρσού (5)
    6. Μετατάρσια (5)
    7. Φάλαγγες (14)

Τα πόδια μπορούν και προσαρμόζονται στο ανάγλυφο του εδάφους λόγω της αλληλεπίδρασης αυτών των 26 οστών των 31 αθρώσεων και των 20 μυών και στη συνέχεια μεταφέρουν τη δύναμη στο υπόλοιπο σώμα μέσω των αρθρώσεων των αστραγάλων με τρόπο ώστε να διατηρούμε την ισορροπία μας.

Τα πόδια είναι η βάση επειδή αυτά έρχονται σε άμεση επαφή με το έδαφος, το οποίο σε γενικές γραμμές δεν μεταβάλλεται, ιδιαίτερα κατά την πρακτική της γιόγκα. Όταν η βάση δεν είναι σταθερή, τότε οτιδήποτε βρίσκεται από πάνω της είναι δυνατό να καταρρεύσει. Απτό παράδειγμα αποτελούν τα θεμέλια, δηλαδή το στήριγμα, ενός σπιτιού. Εάν τα θεμέλια τοποθετηθούν ανομοιόμορφα ή η μία πλευρά βρίσκεται χαμηλότερα από την άλλη, πιστεύετε ότι τα παράθυρα ή η πόρτα του σπιτιού θα κλείνουν σωστά;

Δυστυχώς σήμερα το πόδι υπόκειται σε πολλές ασυνήθιστες πιέσεις π.χ. σκληρά πεζοδρόμια, παπούτσια που δεν εφαρμόζουν καλά, ψηλά τακούνια κ.λπ. που μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα την κακή λειτουργία ή την παραμόρφωσή του.

Το σημείο του ποδιού που πατά στο έδαφος δεν είναι επίπεδο. Η δομική διάταξη των οστών, των συνδέσμων και των τενόντων στον άκρο πόδα έχει σαν αποτέλεσμα τρεις καμάρες (τόξα). Οι καμάρες αυτές είναι σημαντικές γιατί δίνουν στο πόδι σταθερότητα, απορροφούν τους κραδασμούς, κατανέμουν το βάρος του σώματος και προσαρμόζουν το σχήμα του πέλματος στις επιφάνειες που συναντά κατά το περπάτημα, τη γιόγκα και τις άλλες δραστηριότητες.

Όταν ένα άτομο στέκεται όρθιο, το βάρος του σώματος κατανέμεται κυρίως σε τρία σημεία: Το οπίσθιο κάτω όγκωμα της πτέρνας λαμβάνει το περισσότερο βάρος. Το δεύτερο σημείο που λαμβάνει μεγάλο βάρος είναι η κεφαλή του 1ου μεταταρσίου (βάση του μεγάλου δακτύλου), ένα σχετικά ογκώδες οστό. Το τρίτο σημείο, η κεφαλή του 5ου μεταταρσίου (βάση του μικρού δακτύλου) στηρίζει το λιγότερο βάρος.

Φυσικά, σχεδόν όλοι γνωρίζουμε την έσω καμάρα (έσω χείλος) στο εσωτερικό του πέλματος, ωστόσο υπάρχουν άλλες δύο. Η έξω καμάρα (έξω χείλος) που βρίσκεται στην εξωτερική πλευρά του ποδιού, δεν είναι τόσο ψηλή όσο η έσω. Αν και φαίνεται καθαρά στο σκελετό δεν είναι εμφανής σε όλο το πόδι επειδή ο χώρος κάτω από την καμάρα καταλαμβάνεται από μυς. Το έξω χείλος είναι αυτό που έρχεται σε επαφή με το έδαφος ενώ το έσω χείλος όχι. Η έξω καμάρα συμμετέχει περισσότερο στη στήριξη του βάρους ενώ η έσω καμάρα συμμετέχει περισσότερο στην προώθηση. Η τρίτη καμάρα λέγεται εγκάρσια και εκτείνεται κατά μήκος της βάσης των δακτύλων και είναι πιο εμφανής στο μέσο των μεταταρσίων και όπως θα περίμενε κανείς είναι υψηλότερη στην έσω πλευρά από ότι στην έξω.

Έχετε παρατηρήσει ποτέ ότι το πέλμα σας απλώνει όταν στηρίζετε το βάρος σας σε αυτό; αυτός είναι και ο λόγος που υπολογίζουμε το νούμερο παπουτσιού όταν στεκόμαστε όρθιοι, επειδή το πέλμα επιμηκύνεται ελαφρώς ανάμεσα στις δύο προαναφερθείσες καμάρες και φαρδαίνει κατά μήκος της τρίτης.

Ουσιαστικά, στεκόμαστε πάνω σε ένα τρίγωνο, του οποίου η μία κορυφή βρίσκεται στη βάση του μεγάλου δακτύλου, η άλλη στη βάση του μικρού δακτύλου και η τρίτη στη φτέρνα. Αν ενώσουμε αυτές τις τρεις κορυφές προκύπτει όντως ένα τρίγωνο. Αν τώρα ενώσουμε αυτές τις τρεις κορυφές με το επάνω μέρος της άρθρωσης του αστραγάλου δημιουργείται μία πυραμίδα και αυτό αποτελεί μία πολύ σταθερή δομή πάνω στην οποία μπορούμε να στηριχτούμε.

Οι καμάρες έχουν 3 χαρακτηριστικά στοιχεία, εκ των οποίων τα δύο είναι η οστική δομή, οι σύνδεσμοι και οι συνδετικοί ιστοί και το τρίτο είναι οι μύες που βρίσκονται στο εμπρός, το πίσω και τα πλαϊνά μέρη της κνήμης. Όλα αυτά μαζί διατηρούν τις καμάρες. Σε περίπτωση που παρουσιαστεί κάποιο πρόβλημα σε κάποια από αυτές τις δομές, οι καμάρες μπορεί να καταρρεύσουν και τα «παράθυρα» (δηλ. οι ώμοι, οι γοφοί, τα πλευρά, κ.λπ.) να σταματήσουν να λειτουργούν σωστά.

Υπάρχουν δύο ιδιαίτερα σημαντικοί μύες που περιβάλλουν το πέλμα, οι οποίοι είναι καλά συνδεδεμένοι στην καμάρα, στο εσωτερικό του πέλματος. Τυλίγονται γύρω από το πέλμα όπως ο αναβολέας της σέλας ενός αλόγου. Πράγματι, αποκαλούνται «ο ανατομικός αναβολέας».

Οι δύο μύες είναι ο πρόσθιος κνημιαίος και ο μακρός περονιαίος.

Ο πρώτος από αυτούς τους δύο μύες (πρόσθιος κνημιαίος) εκφύεται από τον έξω κόνδυλο και την άνω έξω επιφάνεια της κνήμης και καταφύεται στο έσω σφηνοειδές (κάτω έσω επιφάνεια) και στη βάση του 1ου  μεταταρσίου.

Ο δεύτερος μυς (μακρός περονιαίος) εκφύεται από την κεφαλή και την άνω έξω επιφάνεια της περόνης. Ο τένοντάς του ακολουθεί μια περίπλοκη οδό, περνά πίσω από την εξωτερική προεξοχή του αστραγάλου, συνεχίζει κάτω από το πέλμα όπου και συναντά τον πρόσθιο κνημιαίο στην βάση του 1ου μεταταρσίου. Αυτοί οι δύο μύες μαζί βοηθούν το πέλμα να διατηρεί την ισορροπία του και ευθύνονται για το πόσο μεγάλη η μικρή είναι η καμπύλη της καμάρας όταν στέκεστε. Υπάρχουν και άλλοι μύες που καθορίζουν την καμπύλη της καμάρας, αλλά, για την ώρα, ας εστιάσουμε σε αυτούς τους δύο.

Σταθείτε σε Tadasana και εντοπίστε πώς κατανέμεται το βάρος στα πόδια σας. Ενδεχομένως το βάρος να πέφτει περισσότερο στις φτέρνες ή στα δάχτυλα. Δεν χρειάζεται να διαπιστώσετε επακριβώς ποιο σημείο επιβαρύνεται περισσότερο, απλώς συνειδητοποιήστε το βάρος σας. Υπάρχουν ορισμένοι τρόποι για να ενεργοποιήσετε τις καμάρες των ποδιών, ένας εκ των οποίων είναι να ανασηκώσετε απλώς τα δάχτυλά των ποδιών. Ένας άλλος τρόπος, είναι να εστιάσετε στη βάση του μεγάλου δαχτύλου πιέζοντάς τη στο έδαφος, ενώ ταυτόχρονα πιέζετε προς τα κάτω το έξω και πίσω μέρος της φτέρνας. Ενώ κάνετε αυτή την κίνηση, φέρτε την προσοχή σας στο εσωτερικό μέρος του ποδιού σας, στο εσωτερικό μέρος των μηρών και συνεχίστε προς τα επάνω μέσω του ψοΐτη μυ.

Ας μελετήσουμε την Virabhadrasana Ι. Και τα δύο πέλματα στηρίζονται στο πάτωμα, επομένως η προσοχή εστιάζεται και στις δύο καμάρες των ποδιών. Για το μπροστινό πόδι, πάντα μας υποδεικνύουν ότι το γόνατο πρέπει να βρίσκεται πάνω από τον αστράγαλο, αλλά ας αγνοήσουμε για λίγο αυτή την οδηγία και ας στρέψουμε το γόνατο ελαφρά προς τα μέσα. Παρατηρήστε προσεκτικά τι συμβαίνει στην καμάρα του μπροστινού ποδιού. Βλέπετε ότι η καμπύλη της καμάρας καταρρέει; Το πίσω πόδι είναι το μέρος που μπορεί να στηρίζεστε με το μισό πόδι στο πάτωμα και μάλιστα όχι το εξωτερικό μισό. Αλλάξτε αυτή την οδηγία για να κινητοποιήσετε σε αυτή τη στάση την καμάρα. Πιέστε τη βάση του μεγάλου δακτύλου και το πίσω και έξω τμήμα της φτέρνας και παρατηρήστε πως η καμπύλη της καμάρας μεγαλώνει. 

Για να μελετήσετε με αυτόν τον τρόπο πώς διαμορφώνεται η καμπύλη της καμάρας του ποδιού, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ των μυών που περιγράφονται παραπάνω. Εφαρμόστε αυτές τις απλές οδηγίες στις όρθιες στάσεις, αναπτύξτε μια σταθερή βάση και θα διαπιστώσετε ότι η στάση σας θα είναι πολύ πιο σταθερή και λειτουργική.