Επισκόπηση των προβλημάτων στη στάση του σώματος

Επισκόπηση των προβλημάτων στη στάση του σώματος

Αμοιβαία αναστολή

Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται όταν ένας μυς παραμένει συνέχεια σφιχτός από τη μία πλευρά της άρθρωσης. Ο μυς στην αντίθετη πλευρά, ή αλλιώς ο ανταγωνιστής μυς, συνήθως βρίσκεται σε συνεχή επιμήκυνση και αποδυναμώνεται. Ο αποδυναμωμένος μυς δεν είναι πλέον σε θέση να εκτελέσει τις συνήθεις λειτουργίες του και άλλοι μύες που λειτουργούν συνεργικά θα πρέπει να καταπονηθούν υπερβολικά προκειμένου να αντισταθμίσουν αυτή την αποδυνάμωση. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως συνεργική κυριαρχία. Οι κυρίαρχοι συνεργοί μύες είναι οι περισσότερο ευάλωτοι σε τραυματισμούς.

Η σταθεροποίηση των αρθρώσεων είναι πιο δύσκολη λόγω της χρόνιας επιμήκυνσης και της αποδυνάμωσης των μυών αλλά και των συνδεσμικών δομών. Προκειμένου το σώμα να διατηρήσει την ισορροπία του ανάλογα με τις συνθήκες, πραγματοποιούνται περαιτέρω αντισταθμίσεις και το γεγονός αυτό μπορεί επίσης να οδηγήσει σε οποιοδήποτε από τα παραπάνω. Ας ρίξουμε λοιπόν μία αναλυτική ματιά σε κάθε στάση σώματος, επισημαίνοντας τα πιθανά προβλήματα που μπορούν να προκαλέσουν.

Κύφωση

Στην κυφωτική στάση, η μεγάλη κλίση του στέρνου προς τα εμπρός περιορίζει το διάφραγμα, μειώνοντας έτσι την ποσότητα οξυγόνου που μπορεί να εισέλθει στους πνεύμονες. Αυτό, περιορίζει την ικανότητα αλλά και την αντοχή. Η λάθος αναπνοή μπορεί επίσης να επηρεάσει την ευαίσθητη ισορροπία του pH. Όταν το pH του αίματος είναι εκτός των φυσιολογικών ορίων, ξεκινά μία διαδικασία στον οργανισμό, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε πολλές και διαφορετικές ασθένειες.

Μία κυφωτική στάση σώματος περιορίζει επίσης τη δυνατότητα κάμψης της ωμικής άρθρωσης, καθώς η κεφαλή του βραχιόνιου οστού συναντά την απόφυση του ακρωμίου της ωμοπλάτη πριν ο βραχίονας έρθει σε πλήρη κάμψη. Μεταξύ της κεφαλής του βραχιόνιου οστού και της απόφυσης του ακρωμίου βρίσκονται οι τένοντες του δικέφαλου βραχιόνιου και του υπερακάνθιου μυός. Σε οποιαδήποτε δραστηριότητα, όπου τα χέρια πραγματοποιούν κινήσεις πάνω από το κεφάλι, αυτοί οι τένοντες μπορούν εύκολα να παγιδευτούν και συνεπώς είναι ευάλωτοι σε φλεγμονές ή ρήξεις

Στην κύφωση, το κεφάλι αποκτά μία κλίση προς τα εμπρός. Όταν συμβαίνει αυτό, αυξάνεται η ένταση των μυών στον αυχένα. Όσο μεγαλύτερη είναι η κλίση του κεφαλιού προς τα εμπρός τόσο μεγαλύτερη προσπάθεια καταβάλλουν οι μύες του αυχένα για να κρατήσουν όρθιο το κεφάλι. Αυτό δημιουργεί μεγάλη ένταση στους μύες του αυχένα και του επάνω μέρους της πλάτης, με αποτέλεσμα να καταναλώνεται πολλή ενέργεια και το άτομο να αισθάνεται εξαντλημένο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Μπορεί επίσης να περιορίσει την κυκλοφορία του αίματος προς τον εγκέφαλο, προκαλώντας κεφαλαλγίες.

Λόρδωση  

Στην περίπτωση της λόρδωσης οι ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις της σπονδυλικής στήλης είναι πιο κοντά μεταξύ τους από το φυσιολογικό. Συνεπώς, σε κινήσεις που περιλαμβάνουν την έκταση ή την στροφή της σπονδυλικής στήλης, οι συγκεκριμένες αρθρώσεις πλησιάζουν μεταξύ τους περισσότερο από ότι θα έπρεπε και ασκούν η μία στην άλλη πολύ μεγαλύτερη πίεση από τη φυσιολογική. Με την πάροδο των χρόνων, εάν συνεχιστεί αυτή η άσκηση υπερβολικής πίεσης, μία ή περισσότερες από αυτές τις αρθρώσεις μπορεί να υποστούν κάταγμα. Αυτός ο τύπος κατάγματος ονομάζεται σπονδυλόλυση. Το κάταγμα αυτό μπορεί να επιδεινωθεί και τελικώς να καταλήξει σε πλήρη ρήξη. Το αποτέλεσμα είναι οι σπόνδυλοι να «ολισθήσουν» προς τα εμπρός και να δημιουργηθεί μία προεξοχή στη σπονδυλική στήλη, στο σημείο ολίσθησης των σπονδύλων. Αυτός ο τύπος ρήξης ονομάζεται σπονδυλολίσθηση. Η σπονδυλολίσθηση μπορεί επίσης να προκαλέσει αυτό που ονομάζεται στένωση. Όταν υπάρχει στένωση, στενεύει ο σπονδυλικός σωλήνας που περιέχει το νωτιαίο μυελό. Έτσι, μπορεί να προκληθεί ερεθισμός του νωτιαίου μυελού και το άτομο να αισθανθεί πόνο τοπικά αλλά και χαμηλά στα χέρια ή στα πόδια.

Σε αυτούς τους τύπους τραυματισμού, ο πόνος συνήθως γίνεται πιο έντονος με την έκταση της σπονδυλικής στήλης. Σε περίπτωση υποψίας είτε σπονδυλόλυσης είτε σπονδυλολίσθησης θα πρέπει να ζητείται ιατρική συμβουλή.

Η λορδωτική στάση του σώματος συνδέεται με μία πρόσθια κλίση της λεκάνης. Η πρόσθια αυτή πυελική κλίση μπορεί να προκαλέσει:

-εσωτερική περιστροφή του μηριαίου οστού

-επιμήκυνση των κοιλιακών μυών

-επιμήκυνση του μείζονα και του μέσου γλουτιαίου μυός 

-επιμηκυνση των ιγνυακών τενόντων

-ισχιαλγία

Με την πρόσθια περιστροφή της πυέλου παρατηρείται προσαγωγή των γονάτων και η ένταση εντοπίζεται στη εσωτερική πλευρά του γόνατος κατά τη διάρκεια της κίνησης, εκτός εάν οι κοιλιακοί μύες και οι εκτείνοντες μύες του ισχίου (γλουτιαίοι μύες και ιγνυακοί τένοντες) είναι αρκετά δυνατοί ώστε να εξουδετερώσουν αυτή την εσωτερική περιστροφή. Εφόσον οι κοιλιακοί μύες και οι εκτείνοντες μύες του ισχίου βρίσκονται σε μόνιμη διάταση αποδυναμώνονται και συχνά δεν έχουν την ικανότητα να σταθεροποιήσουν το γόνατο. Συνεπώς, το γόνατο είναι πιο ευάλωτο σε κακώσεις και ρήξεις του έσω πλάγιου και χιαστού συνδέσμου

Παράλληλα, κατά την προσαγωγή του γόνατος, το βάρος μετατίθεται στο εσωτερικό τμήμα του άκρου ποδός και του αστραγάλου, προκαλώντας πρηνισμό του αστραγάλου και αναστροφή του άκρου ποδός. Αυτό μπορεί επίσης να οδηγήσει σε διάστρεμμα του αστραγάλου, αχίλλειο τενοντίτιδα, κνημιαίο σύνδρομο και πελματιαία απονευρωσίτιδα.

Με την χρόνια επιμήκυνση των κοιλιακών μυών, ο φυσιολογικός σταθεροποιητικός ρόλος των κοιλιακών περιορίζεται. Οι κοιλιακοί μύες βοηθούν στη σταθεροποίηση της πυέλου και του θωρακικού κλωβού. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς η πύελος αποτελεί τη βάση στήριξης των ποδιών, ενώ ο θωρακικός κλωβός αποτελεί τη βάση στήριξης των χεριών διαμέσου της ωμικής ζώνης (ωμοπλάτη και κλείδες). Όταν δεν υπάρχει σωστή στήριξη των άκρων, οι πιθανότητες για οποιονδήποτε τύπο τραυματισμού τους αυξάνονται σημαντικά.

Η παθολογική επιμήκυνση των γλουτιαίων μυών δεν είναι σημαντική μόνο επειδή αυξάνει την πιθανότητα τραυματισμών των ποδιών, όπως επισημαίνεται παραπάνω. Όταν οι γλουτιαίοι μύες επιμηκύνονται και αποδυναμώνονται λόγω της πρόσθιας πυελικής κλίσης, οι ιγνυακοί τένοντες πρέπει να δουλέψουν πιο σκληρά κατά τη διάρκεια της κίνησης. Ένας από τους ρόλους του μείζονα γλουτιαίου μυός είναι να βοηθά στη σταθεροποίηση της ιερολαγόνιας άρθρωσης (η άρθρωση μεταξύ του ιερού και του λαγόνιου οστού της πυέλου). Ο ρόλος αυτός είναι ιδιαίτερα σημαντικός κατά το βάδισμα (περπάτημα, τζόκινγκ, τρέξιμο και σπριντ), καθώς όλο το βάρος του κορμού θα πρέπει να σταθεροποιηθεί μέσω της ιερολαγόνιας άρθρωσης. Κατά τη διάρκεια του βαδίσματος, ο μείζων γλουτιαίος μυς είναι ο πιο δυνατός εκτείνων μυς του ισχίου που κινεί το σώμα προς τα εμπρός. Ο μείζων γλουτιαίος μυς συνεργάζεται επίσης με τον πλατύ ραχιαίο μυ στην αντίθετη πλευρά για τη μεταφορά της έντασης μέσω της θωρακο-οσφυϊκής απονεύρωσης, βοηθώντας έτσι στη σταθεροποίηση της άρθρωσης. Εάν ο μείζων γλουτιαίος μυς είναι αδύναμος, ο δικέφαλος μηριαίος μυς (και άλλοι εκτείνοντες μύες του ισχίου) θα πρέπει να δουλέψουν πιο σκληρά για να εκτείνουν το ισχίο και θα πρέπει επίσης να καταφύγουν σε εντονότερες συσπάσεις για να σταθεροποιήσουν την άρθρωση μέσω του ιερο-ισχιακού συνδέσμου. Αυτή η υπερπροσπάθεια που καταβάλλουν οι ιγνυακοί τένοντες, ειδικότερα ο δικέφαλος μηριαίος μυς, συχνά οδηγεί σε κακώσεις και θλάσεις των ιγνυακών τενόντων

Κατά την πρόσθια περιστροφή της πυέλου, ο απιοειδής μυς τεντώνεται. Ως αποτέλεσμα πλησιάζει προς το ισχιακό νεύρο, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει ισχιαλγία, έναν ακτινοβολούντα πόνο στο οπίσθιο τμήμα των ποδιών.

Οποιαδήποτε κακή στάση της σπονδυλικής στήλης περιορίζει επίσης τη σωστή περιστροφή. Οι ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις προσεγγίζουν η μία την άλλη ευκολότερα, γεγονός το οποίο μπορεί να προκαλέσει προβλήματα και να οδηγήσει σε διατάσεις και ρήξεις των σπονδυλικών ιστών.

Επίπεδη οσφυϊκή περιοχή

Όταν η οσφυϊκή περιοχή είναι επίπεδη, οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι δέχονται πίεση από μπροστά. Αυτή η εμπρόσθια πίεση σπρώχνει το δίσκο προς τα πίσω, με κατεύθυνση προς το νωτιαίο μυελό. Ο δίσκος μπορεί να σχηματίσει ένα «εξόγκωμα» (πρόπτωση δίσκου), το οποίο προεξέχει από το σπονδυλικό σώμα και παγιδεύει τις ρίζες των νωτιαίων νεύρων. Αυτή η παγίδευση των νεύρων μπορεί να προκαλέσει πόνο. Αυτό το είδος πόνου ακτινοβολεί στα πόδια και ονομάζεται ριζιτικός πόνος.

Εφόσον στην περίπτωση της επίπεδης οσφυϊκής περιοχής συνήθως παρατηρείται παράλληλα οπίσθια περιστροφή της πυέλου, οι απιοειδείς μύες σφίγγονται και μπορούν να ερεθίσουν το ισχιακό νεύρο, προκαλώντας ισχιαλγία.

Οποιαδήποτε στάση της σπονδυλικής στήλης πέραν της κανονικής περιορίζει τη σωστή περιστροφή της. Αυτό μπορεί επίσης να οδηγήσει σε διατάσεις και ρήξεις των σπονδυλικών ιστών.

Αυξημένη Κλίση προς τα πίσω

Μία στάση αυξημένης κλίσης προς τα πίσω είναι ένας συνδυασμός των στάσεων σώματος που περιγράφονται παραπάνω και ειδικότερα των περιπτώσεων κύφωσης και επίπεδης οσφυϊκής περιοχής. Επομένως, θα ήταν ασφαλές να υποθέσουμε ότι αυτή η στάση είναι δυνατόν να οδηγήσει στα ίδια προβλήματα που προκαλούν οι εν λόγω στάσεις σώματος.

Πώς η γιόγκα μπορεί να βελτιώσει τη στάση του σώματος
Κατά τη διερεύνηση του συνδετικού κρίκου μεταξύ της γιόγκα και της στάσης του σώματος θα πρέπει να εξετάσουμε τη στάση του σώματος υπό το πρίσμα της συμμετρίας: Εάν υπάρχει ισορροπία μεταξύ των μυϊκών ομάδων, υπάρχει πιθανότητα η στάση του σώματος να διορθωθεί από μόνη της. Όταν επιτυγχάνεται μυϊκή ισορροπία, παύει να καταπονείται το σύστημα και αυξάνεται η ιδιοδεκτικότητα (ερεθίσματα που προκαλούνται και γίνονται αντιληπτά σε έναν οργανισμό, ειδικότερα αυτά που συνδέονται με τη στάση και την κίνηση του σώματος), καθώς και η ενεργειακή απόδοση, ενώ, παράλληλα, ενισχύεται η αίσθηση ευεξίας. Εδώ, θα εστιάσουμε σε τρεις από τους κύριους τρόπους με τους οποίους η γιόγκα μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της στάσης του σώματος.

Αύξηση της δύναμης
Κατά την εκτέλεση των στάσεων της γιόγκα συνειδητοποιούμε τις ανισορροπίες ως προς τη δύναμη και την ευλυγισία μας από τη μία πλευρά. Η στάση του σώματος δεν είναι τίποτε άλλο από τη δημιουργία ισορροπίας στο μυϊκό σύστημα. Αυξάνοντας τη δύναμη στους μύες που ελέγχουν τη στάση του σώματος (επίσης γνωστοί ως τονικοί ή τύπου Ι μύες), μπορεί να επιτευχθεί συμμετρία. Λόγω της φύσης της γιόγκα, κάθε στάση διαρκεί από ένα έως τρία λεπτά. Έρευνες έχουν δείξει ότι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για την ενίσχυση των τονικών μυών είναι η διατήρηση μίας μυϊκής σύσπασης για έως και τρία λεπτά. Μία κοινή λανθασμένη αντίληψη σχετικά με τη γιόγκα είναι ότι έχει να κάνει αποκλειστικά με την αύξηση της ευλυγισίας και τίποτε άλλο. Κάθε στάση που προσεγγίζεται, ουσιαστικά απαιτεί έναν συνδυασμό ευλυγισίας, δύναμης και αντοχής, προκειμένου να διατηρηθεί.

Βελτίωση της ευλυγισίας
Η γιόγκα προσφέρει πολλά περισσότερα από απλή βελτίωση της ευλυγισίας μας. Αποβάλλει την ένταση και τα στερεότυπα από το πνεύμα και το σώμα μας. Από την τυπική δυτική σκοπιά, η ευλυγισία αντιπροσωπεύει την ικανότητα να κινούμε τους μύες και τις αρθρώσεις μας αξιοποιώντας το πλήρες εύρος κίνησής τους, ενώ δεν γίνεται καμία αναφορά για την ευελιξία του πνεύματος. Υπάρχουν δύο σχολές σκέψης αναφορικά με την ενίσχυση της σωματικής ευλυγισίας. Και οι δύο μπορούν να εφαρμοστούν στη γιόγκα και στην πρακτική των asanas.

Η πρώτη έχει να κάνει με την εξάσκηση για την αύξηση της ευλυγισίας του συνδετικού ιστού. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη διατήρηση μίας διάτασης για χρονικό διάστημα μεταξύ 90 δευτερολέπτων και τριών λεπτών ή περισσότερο. Η διατήρηση μίας διάτασης για ένα τέτοιο χρονικό διάστημα εξασφαλίζει στο νευρομυϊκό σύστημα το χρόνο που χρειάζεται για να επαναπρογραμματιστεί. Η διατήρηση μίας διάτασης για συντομότερο χρονικό διάστημα μπορεί να προσφέρει μία ωραία αίσθηση απελευθέρωσης, αλλά δεν μπορεί να επιτρέψει ριζικές δομικές αλλαγές και το μυϊκό σύστημα απλώς επιστρέφει στην αρχική του κατάσταση. Όταν διατηρούμε μία στάση για μεγάλο χρονικό διάστημα, προσπαθούμε επίσης να επιστρατεύσουμε νευρολογικούς μηχανισμούς που θα βοηθήσουν στην απελευθέρωση της έντασης. Η ενέργεια αυτή είναι γνωστή ως «αμοιβαία αναστολή». Όταν υπάρχει μία ομάδα μυών που δουλεύουν (αγωνιστές) υπάρχει ταυτόχρονα και μία νευρολογική διαδικασία που προκαλεί την απελευθέρωση των αντίθετων μυϊκών ομάδων (ανταγωνιστές). Ο μηχανισμός αυτός ήταν πάντοτε γνωστός στη γιόγκα. Για παράδειγμα, στην uttanasana, καθώς σκύβουμε προς τα εμπρός, σφίγγουμε τους εμπρόσθιους μηριαίους μύες (τετρακεφάλους), ώστε να απελευθερώσουμε τους οπίσθιους μηριαίους μύες (ιγνυακούς τένοντες).

Ο δεύτερος τρόπος για να αυξήσουμε τη σωματική ευλυγισία μας είναι μέσω μίας τεχνικής που είναι γνωστή ως «τεχνική μυϊκής ενέργειας» ή ΤΜΕ. Πρόκειται για μία τεχνική μυϊκής σύσπασης και χαλάρωσης. Για παράδειγμα, όταν βρίσκεστε στην supta padangusthasana διατηρείτε το πόδι σας τεντωμένο, και πιέζοντας την κεφαλή του μηρού προς το πάτωμα χωρίς να επιτρέπετε στο πόδι να κινηθεί, σφίγγονται οι τερτακέφαλοι και διατείνονται οι ιγνυακοί τένοντες. Στόχος είναι να διατηρήσετε αυτή τη στάση για έως και οκτώ δευτερόλεπτα και στη συνέχεια να χαλαρώσετε εντελώς τις μυϊκές ομάδες. Αυτή η διαδικασία μπορεί να επαναληφθεί για ακόμη δύο ή τρεις φορές. Παρόλο που δεν συνιστά παραδοσιακή πρακτική της γιόγκα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσει στη βελτίωση ορισμένων στάσεων. Θεωρείται ότι οι μύες που ελέγχουν τη στάση του σώματος παρουσιάζουν καλή ανταπόκριση σε αυτό το είδος διατάσεων.

Ενίσχυση της σωματικής επίγνωσης
Όταν ερχόμαστε για πρώτη φορά σε επαφή με τη γιόγκα, το μυαλό μας είναι απασχολημένο με την επίτευξη της σωστής ευθυγράμμισης κατά την εκτέλεση των στάσεων. Καθ’ όλη τη διάρκεια τής εκτέλεσης μάς υπενθυμίζουν να αναπνέουμε σωστά και να εκτείνουμε τη σπονδυλική μας στήλη. Αρχίζουμε να καλλιεργούμε μία αυξημένη συνειδητότητα στο πως νοιώθει το σώμα και στις διαφορές μεταξύ των δύο πλευρών. Αυτές οι νέες πληροφορίες που συλλέγουμε αρχίζουν να αφυπνίζουν το μυαλό μας σχετικά με το πώς τοποθετείται το σώμα μας στο χώρο. Αρχίζουμε να αποκτούμε καλύτερη επίγνωση της στάσης του σώματός μας και πιάνουμε τον εαυτό μας να προσπαθεί να διορθώσει τη στάση του, έτσι ώστε να επιτύχει την καλύτερη ευθυγράμμιση, όχι μόνο κατά την πρακτική της γιόγκα, αλλά και στην καθημερινή μας ζωή.

Όσο προχωρούμε στην πρακτική της γιόγκα τόσο αυξάνεται η ικανότητά μας να ακούμε τα μηνύματα που μας στέλνει το σώμα μας. Όταν είστε όρθιος ή καθιστός σε μία στάση για πολλή ώρα μπορεί να αισθανθείτε δυσφορία, θυμό ή ανακούφιση. Συχνά αναφερόμαστε σε αυτό το αίσθημα λέγοντας: «Δεν μου αρέσει καθόλου αυτή η στάση», ή «Δεν είμαι καθόλου καλός/-ή σε αυτή τη στάση». Όταν τέτοιες σκέψεις έρχονται στο μυαλό μας, θα πρέπει να κοιτάζουμε βαθύτερα και να αναζητούμε αυτό που μπορεί να τις προκαλεί. Στη γιόγκα, εξασκούμαστε στο πώς να τελειοποιούμε τις ικανότητές μας. Παρατηρούμε και γινόμαστε μάρτυρες αυτών των μεταστροφών στο σώμα μας και έπειτα αποβάλλουμε τις συνήθειές μας.